Στις 30 Απριλίου 2020 εκπνέει η παράταση ισχύος που έχει δοθεί στο Ν. 4605/2019 για την προστασία της κύριας κατοικίας από τους πλειστηριασμούς.
Σύμφωνα με την Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους (ΕΓΔΙΧ) μέχρι τις 31-01-2020 έχουν υποβληθεί στην ειδική ηλεκτρονική πλατφόρμα για την προστασία της κύριας κατοικίας 1.928 αιτήσεις. Από αυτές έχουν γίνει δεκτές 273 προτάσεις ρύθμισης, ενώ έχει εγκριθεί η Κρατική επιδότηση της δόσης για τη διάσωση της κύριας κατοικίας σε μόλις 177 πολίτες! Δηλαδή, το νομικό πλαίσιο προστασίας της κύριας κατοικίας με τον ως άνω Νόμο 4605/2019 απέτυχε παταγωδώς.
Οι παραπάνω αριθμοί είναι πολύ χαμηλότεροι των προβλέψεων και των προσδοκιών της προηγούμενης Κυβέρνησης. Αντιθέτως, φαίνεται να επιβεβαιώνουν απολύτως τις ανησυχίες που εκφράσαμε επανειλημμένως ως Νομική Σύμβουλοι στην Ένωση Καταναλωτών και Δανειοληπτών (βλ. www.daneioliptes.com) σχετικά με τα πολύ αυστηρά κριτήρια επιλεξιμότητας της πλατφόρμας, τα οποία τελικώς εμπόδιζαν τους δανειολήπτες να υπαχθούν σε αυτήν.
Πρόσφατα βλέπουμε μία προσπάθεια από την σημερινή Κυβέρνηση να πεισθούν οι δανειολήπτες που δεν έχουν υπαχθεί στην ρύθμιση του νόμου 4605/2019 να σπεύσουν να υποβάλλουν ηλεκτρονικά την αίτηση για τη ρύθμιση των οφειλών τους. Σημειωτέον ότι ο Νόμος Κατσέλη (ν. 3869/2010) από το τέλος Φεβρουαρίου 2019 έχει παύσει να προστατεύει την κύρια κατοικία. Επιπροσθέτως, οι Τράπεζες και τα Funds πιέζουν για την ταχεία διενέργεια των πλειστηριασμών όλων των ακινήτων, δηλ. και αυτών που αποτελούν την κύρια κατοικία των οφειλετών, προκειμένου να δημιουργήσουν κλίμα εξυπηρέτησης των δανείων.
Συνεπώς, από 1η Μαΐου 2020 δεν θα υπάρχει καμία προστασία της κύριας κατοικίας από τους πλειστηριασμούς. Για το λόγο αυτό η Κυβέρνηση έχει προαναγγείλει τη δημιουργία ενός νέου πτωχευτικού νομοθετικού πλαισίου το οποίο θα αφορά τόσο τις επιχειρήσεις όσο και τα φυσικά πρόσωπα, και το οποίο θα αντικαταστήσει όλα τα προηγούμενα νομοθετήματα καθώς και τις πλατφόρμες που υπάρχουν μέχρι σήμερα για τη ρύθμιση των οφειλών τόσο προς τις Τράπεζες όσο και προς το Δημόσιο. Το νέο αυτό πτωχευτικό νομοθετικό πλαίσιο δεν έχει προσδιοριστεί πότε ακριβώς θα τεθεί σε εφαρμογή από την Κυβέρνηση.
Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα δημοσιεύματα, ο νέος πτωχευτικός κώδικας θα στηρίζεται στη φιλοσοφία της «δεύτερης ευκαιρίας», καθώς όσοι οφειλέτες δηλώσουν πτώχευση, θα χάσουν μεν όλη την περιουσία τους, δηλ. και την κύρια κατοικία τους, προκειμένου να αποπληρωθούν οι οφειλές τους, θα έχουν όμως τη δυνατότητα να διαγράψουν τα χρέη τους σε χρονικό διάστημα 2 έως 3 ετών προκειμένου να μπορέσουν να επαναδραστηριοποιηθούν επαγγελματικά και να έχουν εκ νέου πρόσβαση στο δανεισμό.
Η ρύθμιση ή η αίτηση πτώχευσης θα γίνεται ηλεκτρονικά, μέσω μιας νέας ηλεκτρονικής πλατφόρμας που θα είναι συνδεδεμένη με το Taxis, τον ΕΦΚΑ, τις Τράπεζες, τον Τειρεσία, το Κτηματολόγιο, αλλά και με το νέο περιουσιολόγιο που θα προκύψει από τον «Λευκό Τειρεσία» και θα περιέχει όλη την οικονομική κατάσταση των πολιτών. Οι οφειλέτες (φυσικά πρόσωπα) θα έχουν τη δυνατότητα, εφόσον το επιθυμούν, να ρυθμίσουν όλα τα χρέη τους (δηλ. Δημόσιο, Τράπεζες & ΔΕΚΟ) σε μία ενιαία ρύθμιση προς όλους.
Η παραπάνω διαδικασία θα είναι εξωδικαστική και η νέα ηλεκτρονική πλατφόρμα θα αντλεί όλα τα αναγκαία στοιχεία απευθείας από τις Τράπεζες και το Δημόσιο. Στη συνέχεια οι πιστωτές θα επεξεργάζονται τα στοιχεία και θα προτείνουν μία ρύθμιση των οφειλών και ένα δοσολόγιο ανάλογο με το οικονομικό προφίλ του κάθε δανειολήπτη.
Πέραν από την παραπάνω ρύθμιση, θα δίνεται η δυνατότητα στον οφειλέτη να δηλώσει πτώχευση. Επιπλέον, θα δίνεται η δυνατότητα να κηρυχθεί ο οφειλέτης σε πτώχευση με αίτηση των πιστωτών του. Δηλαδή, εάν οι πιστωτές κρίνουν ότι πρέπει να πτωχεύσει ο οφειλέτης, επειδή για παράδειγμα έχουν διαπιστώσει ότι αποκρύπτει περιουσιακά και οικονομικά στοιχεία και δεν είναι συνεργάσιμος για ρύθμιση, τότε ο οφειλέτης θα βρεθεί αντιμέτωπος ακόμη και με την ακούσια πτώχευσή του.
Όσον αφορά τον οφειλέτη που θα επιλέξει την πτώχευση, τότε όλη η περιουσία του θα ρευστοποιείται για να αποπληρωθούν τα χρέη του, δηλ. και η κύρια κατοικία του. Εντούτοις, εάν η αξία του συνόλου της περιουσίας του είναι χαμηλότερη από το ύψος των χρεών του, τότε το υπόλοιπο των χρεών του δεν θα διαγράφεται αλλά θα υπάγεται σε ρύθμιση!
Στόχος του νέου πλαισίου σύμφωνα με την Κυβέρνηση είναι η προστασία των πραγματικά οικονομικά αδύνατων με χαμηλό εισόδημα και περιουσία που δεν λειτουργούν με δόλο, και ταυτόχρονα το «φιλτράρισμα» των στρατηγικών κακοπληρωτών, δηλαδή όσων αποδεικνύεται ότι διαθέτουν επαρκές εισόδημα ή περιουσία αλλά επιλέγουν συνειδητά να μην εξυπηρετούν τα χρέη τους αναμένοντας να ωφεληθούν με την απαλλαγή τους από μέρος αυτών.
Μετά τη ρευστοποίηση της περιουσίας του οφειλέτη και για ένα χρονικό διάστημα από 2 έως 3 έτη, ο δανειολήπτης θα πληρώνει ένα ποσό από το εισόδημά του, το οποίο θα είναι διαθέσιμο πέραν των εύλογων δαπανών διαβίωσης. Κατά τη χρονική αυτή διάρκεια θα ελέγχονται τα οικονομικά του στοιχεία, και εφόσον ανήκει στην κατηγορία των ευάλωτων προσώπων ή νοικοκυριών, θα είναι επιλέξιμος προκειμένου να λαμβάνει στεγαστικό επίδομα, ώστε να καλύψει τις στεγαστικές του ανάγκες. Μετά τη λήξη της ανωτέρω περιόδου θα επανεξετάζεται η οικονομική κατάσταση του δανειολήπτη και, εφόσον αυτή δεν έχει αλλάξει, θα απαλλάσσεται εντελώς από το υπόλοιπο των χρεών του και θα μπορεί όχι μόνο να δραστηριοποιηθεί εκ νέου επαγγελματικά, αλλά ακόμη και να αποκτήσει ξανά πιστοληπτική ικανότητα και φορολογική ενημερότητα.
Σχετικά με το προαναφερθέν στεγαστικό επίδομα, εξετάζονται επίσης και άλλες μορφές αξιοποίησής του, ανάμεσα στις οποίες είναι και η δυνατότητα να γίνεται με μορφή πώλησης και επαναμίσθωσης (sale and lease back). Δηλαδή, ο οφειλέτης - δανειολήπτης παραχωρεί το ακίνητο στην τράπεζα (ή στο fund που έχει αγοράσει το δάνειο) και στη συνέχεια το μισθώνει. Το μίσθωμα ή ένα τμήμα του θα πληρώνεται από το στεγαστικό επίδομα, εφόσον ο δανειολήπτης πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου. Μια άλλη δυνατότητα που εξετάζεται είναι να κρατικοποιείται το ακίνητο και μετά το ίδιο το Κράτος να κάνει την πώληση και επαναμίσθωσή του.
Τέλος, όσον αφορά τις επιχειρήσεις και εταιρείες που έχουν χρέη, το νέο πλαίσιο φαίνεται ότι θα παρέχει περισσότερες δυνατότητες σε σχέση με σήμερα προκειμένου να παρακάμπτονται υπό προϋποθέσεις οι αντιρρήσεις των ιδιοκτητών και των μετόχων στα σχέδια αναδιάρθρωσης στα οποία θα καταλήγουν οι πιστωτές.
Εν κατακλείδι, το νέο πτωχευτικό πλαίσιο αποσκοπεί στην ταχεία διευθέτηση των χρεών όλων των οφειλετών, φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων που αποδεδειγμένα βρίσκονται σε οικονομική αδυναμία. Εντούτοις, είναι πολύ αρνητικό το γεγονός ότι στο νέο αυτό πλαίσιο δεν υφίσταται καμία πρόβλεψη για τη διάσωση της κύριας κατοικίας του οφειλέτη η οποία θα βγαίνει στον πλειστηριασμό και ο οφειλέτης θα χάνει την κύρια κατοικία του με μόνο αντιστάθμισμα την παροχή ενός στεγαστικού επιδόματος από το Κράτος. Είναι βέβαιο ότι στην περίπτωση αυτή θα δημιουργηθούν πολύ έντονες αντιδράσεις στην κοινωνία και θα πρέπει η Κυβέρνηση να επανεξετάσει την πρόθεσή της για πλήρη κατάργηση του νομικού πλαισίου προστασίας της κύριας κατοικίας.
Τέλος, καλό θα ήταν η Κυβέρνηση, στη διαμόρφωση του νέου πτωχευτικού κώδικα, να ζητήσει και να λάβει υπόψη της την άποψη όχι μόνο της Ένωσης των Ελληνικών Τραπεζών αλλά και όλων των Ενώσεων Καταναλωτών αυτής της Χώρας προκειμένου να διαμορφώσει ένα δίκαιο και ισορροπημένο νομοθετικό πλαίσιο ρύθμισης των χρεών που θα διασφαλίζει τα συμφέροντα όχι μόνο των πιστωτών αλλά και των δανειοληπτών με την προστασία της κύριας κατοικίας τους τουλάχιστον για τους πιο οικονομικά αδύναμους.